Leven alsof God bestaat - Huizinga-lezing 2017 - Antoine Bodar

Op vrijdag 8 december geeft Antoine Bodar de 46ste Huizinga-lezing, getiteld ‘Leven alsof God bestaat’. Na afloop zal filosoof Herman Philipse reflecteren op de lezing. In dit boek is de lezing gebundeld. Bodar is priester, kunsthistoricus en auteur van diverse boeken op het terrein van religie en cultuur. Herman Philipse is filosoof en als hoogleraar verbonden aan het Departement Filosofie en Religiewetenschap van de Universiteit Utrecht.

Over de lezing
In spel ontstaat cultus en uit cultus komt cultuur voort. Dat leert Huizinga in het boek Homo ludens. Cultuur moet aan drie voorwaarden voldoen en 'metafysisch gericht zijn of zij zal niet zijn', zo eist hij in het boek In de schaduw van morgen.

Maar wat gebeurt er als een cultuur, een maatschappij dus, helemaal is los geraakt van de cultus? Die krijgt oorspronkelijk vorm in riten die weliswaar menselijk en tijdelijk blijven maar niettemin beogen gestalte te geven aan het goddelijke en eeuwige. Een oorspronkelijke cultus is in beleving dus zowel verticaal als horizontaal. Uit de huidige samenleving van Nederland verdwijnt de verticale dimensie van de cultus die zich veelal uit in de liturgie. Wat overblijft is een eendimensionale cultus, een pseudo-cultus die met name de sport als nieuwe religie, een pseudo-religie dus, viert. Samen met de uitbanning van transcendentie verdwijnen verwondering en betovering en toont de huidige, doordravende rationalisering de opperste armoede van nu. Op gelijke wijze wordt voor onwerkelijk gehouden wat niet waarneembaar en concreet tastbaar is, als zou alleen het zichtbare bestaan en al het onzichtbare ontkenning verdienen.

Waarom verzet het atheïstische humanisme zich zo tegen het christendom? De hedendaagse humanist zou ook samen met de christen voor de menselijke waardigheid kunnen opkomen. En waarom is de tendens tegenwoordig zo sterk om godsdienst uit de openbare ruimte te verdrijven en tot privé-zaak te verklaren, ofschoon godsdienst nooit een louter persoonlijke zaak is. We leven alsof God niet bestaat. Maar waarom zouden we niet leven alsof God wel bestaat? Aan de hand van Huizinga en andere denkers wordt ervoor gepleit de metafysische dimensie van de maatschappij te heroverwegen en godsdienst royaal ruimte terug te geven in de openbaarheid en dus ook in de media.